नालंदा जवळील जगदिशपूर मधील ही भूमीस्पर्श मुद्रेतील प्रतिमा. ही मूर्ती ज्या मंदिरात आहे. त्या मंदिरात ही मूर्ती रुक्मिणी देवी या नावाने पुजली जाते. या रुक्मिणी देवी मंदिराबद्दल कथा ही कृष्ण कथेतील रुक्मिणीशी केली जाते. भूमीस्पर्श मूर्तीच्या खाली जी प्रतीके आहेत ती रुक्मिणी मातेची असून ती कृष्ण कथेतील रुक्मिणी मानली जाते. हा गोंधळ निर्माण व्हायला प्रमुख कारण बुद्ध चरित्रातील रुक्मिणी या दोन नावातील साम्य. अशोकाने बुद्ध जन्माच्या ठिकाणी जो स्तंभ उभारला ते ठिकाण रुमिनी देई आहे. बुद्धाची माता त्या ठिकाणी रुमिनी देई या नावाने पुजली जाते. रुमिनी हे नाव रुक्मिणी या शब्दाचा अपभ्रंश आहे. मार जेव्हा बुद्धाला विचारतात तुला साक्षी कोण आहे तेव्हा तो भूमीला स्पर्श करून सांगतो ही भूमाता मला साक्षी आहे. बुद्धाच्या मातेला भूमाता म्हणून या काळापर्यंत स्वरूप प्राप्त झाले होते. म्हणून या भूमीस्पर्श मुद्रेच्या खाली महामाया रुक्मिणी देवी चे प्रतीक आहे. आणि तिच्यावरूनच ही मूर्ती ज्या मंदिरात आहे त्या मंदिरात ही मूर्ती रुक्मिणी देवी या नावाने पुजली जाते.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा